W 2050 roku w Polsce liczba osób w wieku 65+ wzrośnie do blisko 12 milionów. Choć długość życia rośnie, nie podnosi się jego jakość, a jedną z przyczyn jest brak aktywności fizycznej wśród seniorów. Bezruch obniża ich sprawność fizyczną oraz zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia poważnych chorób sercowo-naczyniowych, które są najczęstszą przyczyną zgonów w Polsce.
Systematycznie podejmowana aktywność zmniejsza ryzyko chorób cywilizacyjnych, poprawia koordynację ruchową, jak również wspomaga pracę mózgu, w tym opóźnia proces demencji, poprawia też jakość snu i ogólne samopoczucie. Według Światowej Organizacji Zdrowia, osoby starsze powinny podejmować aktywność fizyczną składającą się z trzech elementów: ćwiczeń wytrzymałościowych (2-3 razy w tygodniu przez co najmniej 20 minut), ćwiczeń siłowych (2 razy w tygodniu po 20 minut), ćwiczeń rozciągających (codziennie 5-10 minut). Jednak do zalecanej przez ekspertów minimalnej dawki aktywności fizycznej seniorom wciąż daleko, a panująca w Polsce moda na zdrowy i aktywny tryb życia zdaje się skutecznie omijać tę grupę społeczną.
Według raportu MultiSport Index 2018 czynnikiem najsilniej determinującym aktywność fizyczną jest wiek – im starsza osoba, tym prawdopodobieństwo, że będzie mniej aktywna rośnie. Z tego powodu, wśród nieaktywnych Polaków (38 proc.) największą grupę stanowią emeryci i renciści (59 proc.) oraz osoby w wieku 60+ (56 proc.). Dlaczego tak się dzieje?
– Seniorom, którzy pozostają w domach często „nie chce się” podejmować aktywności w obawie o pogorszenie zdrowia. Tymczasem to właśnie sport może być ich przepustką do dłuższego i bardziej komfortowego życia, o ile nie istnieją istotne przeciwwskazania – mówi Joanna Kotek, psycholog sportu – Za niski wskaźnik aktywności osób starszych odpowiadać może różnica pokoleniowa. Współcześni seniorzy dorastali w zupełnie innych warunkach, a w związku z tym mają też inne nawyki dotyczące aktywności fizycznej. Często są aktywni, nie uprawiając sportu. Zdarza się, że swoje obowiązki domowe traktują jako wystarczającą ilość ruchu.
Kolejnym z powodów niskiego poziomu aktywności wśród seniorów może być lęk przed jej rozpoczęciem. Osoby starsze często nie mają świadomości na jaki rodzaj ćwiczeń mogą sobie pozwolić, a jakich powinni unikać. Do tego dochodzą stereotypy związane z aktywnością osób starszych oraz brak świadomości, że sport, nawet umiarkowany, wykorzystywany jest w profilaktyce i leczeniu wielu dolegliwości związanych z wiekiem, takich jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, osteoporoza czy otyłość.
– Aktywność fizyczna jest uznana za główny czynnik profilaktyki chorób cywilizacyjnych. Niewiele starszych osób uświadamia sobie, że systematyczny i optymalny trening zdrowotny wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego przeciwdziałając jego degeneracji, co wiąże się z koordynacją ruchową, tak niezbędną w codziennym życiu – dodaje dr Nowacka-Dobosz – Funkcjonowanie ośrodków ruchowych mózgu, szybkość przewodzenia impulsów nerwowych, koordynacji nerwowo-mięśniowej, zwiększenie wrażliwości analizatorów wzrokowych, słuchowych i kinestetycznych, usprawnienie procesów regulacyjnych w narządach wegetatywnych przed, w trakcie i po wysiłku – to wszystko są procesy wrażliwe na stymulację ruchową. Wydzielanie endorfin i serotoniny po wysiłku może zapobiegać niektórym zaburzeniom równowagi nerwowo-psychicznej. Nie bez znaczenia dla kondycji psychofizycznej seniora jest możliwości nawiązywania relacji społecznych czemu sprzyjają grupowe zajęcia ruchowe.
Aktywność na nadciśnienie
W Polsce z nadciśnieniem zmaga się 29% populacji. Odsetek ten jest jeszcze wyższy wśród seniorów powyżej 65. roku życia – u kobiet wynosi 58%, a u mężczyzn — 56% (NATPOL-PLUS). Na podstawie badań eksperci ostrzegają, że do 2035 roku z nadciśnieniem zmagać się będzie ponad 14 milionów Polaków. Aktywność fizyczna obok terapii farmakologicznej jest jednym z podstawowych sposobów na obniżenie poziomu ciśnienia tętniczego we krwi.
Jak wykazują badania, regularna aktywność fizyczna osób starszych może obniżyć ciśnienie skurczowe nawet o 7–16 mm Hg, rozkurczowe – o 6–8 mm Hg. Podczas prowadzonych obserwacji eksperci zauważyli, że u 60–69-latków obniżenie ciśnienia skurczowego krwi utrzymywało się jeszcze przez wiele godzin po zakończeniu treningu. Ruch, spowodowane nim pocenie się oraz szybsze oddychanie sprzyjają także usuwaniu soli i wody z organizmu. Zmniejsza się wówczas objętość krwi, a tym samym obniżeniu ulega jej ciśnienie. Aktywność pozwala także redukować stres, który przyczynia się do nadciśnienia. W przypadku nadciśnienia tętniczego zastosowanie znajdą ćwiczenia kondycyjne o umiarkowanym nasileniu, jednak przed ich rozpoczęciem warto skonsultować się z lekarzem.
Aktywne społeczeństwo przyszłości
Według prognoz ONZ, do 2050 roku światowa populacja osób powyżej 60 roku życia ma się podwoić, a tylko w grupie krajów rozwijających się ma wzrosnąć czterokrotnie – w perspektywie 32 lat seniorzy mają stanowić 21 proc. mieszkańców ziemi, co oznacza blisko 2 miliardy ludzi . Dodatkowo według ekspertów w 2030 roku aż 2/3 zgonów na świecie spowodowanych będzie właśnie chorobami cywilizacyjnymi. Kluczowa staje się więc kwestia aktywizacji wciąż rosnącej grupy społecznej, mająca na celu polepszenie ich sytuacji zdrowotnej. W kontekście aktywności fizycznej istotny jest również jej wpływ na znaczne ograniczenie chorób XXI wieku takich jak m.in. nadwaga i otyłość, cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie czy nawet choroby psychiczne.
– Korzyści jakie mogą czerpać seniorzy z odpowiednio dozowanej aktywności fizycznej są wielorakie i dotyczą wszystkich układów organizmu – mówi dr Sylwia Nowacka-Dobosz z Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie – Przede wszystkim aktywność fizyczna może spowalniać procesy degeneracyjne w organizmie w obrębie motoryczności. Hamuje zmniejszanie się masy tkanki mięśniowej, tkanki kostnej. Przeciwdziała spadkowi wydolności tlenowej, powoduje lepsze dotlenienie komórek poprzez poprawę ukrwienia, lepsze zaopatrzenie w substancje odżywcze, jak również wspomaga procesy oczyszczania organizmu z toksyn, wspiera metabolizm. Podtrzymywane są funkcje krążeniowo-oddechowe organizmu. W badaniach obserwuje się wzrost możliwości siłowych (tzw. wytrzymałości siłowej) nawet ponad 100 proc. u osób po 70-tym roku życia.
Benefit dla… seniora
Osoby, które już teraz są aktywne, mogą uniknąć wielu chorób w przyszłości. Według badania MultiSport Index 2018, prawie 7,5 miliona Polaków (z 62 proc. ćwiczących przynajmniej raz w miesiącu) traktuje ciągłą aktywność jako sposób na zachowania zdrowia oraz formę relaksu. Również według seniorów stan zdrowia (utożsamiany z możliwością samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym) jest jednym z głównych determinantów jakości życia.
Aktywny tryb życia jest wskazany w każdej grupie wiekowej, a u seniorów jest jednym z najważniejszych czynników wpływających pozytywnie na ich zdrowie psychofizyczne. Z drugiej strony, z wiekiem coraz trudniej zmieniać nawyki związane z aktywnością, dlatego konieczne są inicjatywy aktywizujące osoby starsze i zwiększające ich świadomość w zakresie bezpiecznych form aktywnego wypoczynku. Na rynku popularnych kart sportowych pojawiają się oferty dedykowane seniorom. Ich celem jest zachęcenie osób starszych do podejmowania różnorodnych aktywności dopasowanych do ich potrzeb. Przykładem jest program MultiSport Senior, którego twórcą jest Benefit Systems.
– Już prawie milion osób w Polsce doceniło korzyści wynikające z regularnej aktywności fizycznej podejmowanej z programem MultiSport. Według naszych badań, posiadanie karty sportowej motywuje do częstszych treningów aż 78 proc. naszych Użytkowników. Mamy nadzieję, że z czasem będziemy mogli powiedzieć to samo o Użytkownikach karty MultiSport Senior. Aktywność fizyczna jest ważna na każdym etapie naszego życia, dlatego chcemy wspierać seniorów odpowiednimi zajęciami, a przede wszystkim zapewnić im swobodny dostęp do obiektów sportowo-rekreacyjnych w całym kraju – wyjaśnia Adam Radzki, członek Zarządu Benefit Systems. – Użytkownicy kart MultiSport mogą od października zamawiać karty dla swoich bliskich, co umożliwi im wspólne, rodzinne motywowanie się do aktywności fizycznej. To najlepszy prezent dla bliskich, bo karta sportowa to zdrowie.
Kartę MultiSport Senior może, według informacji podanych na stronie multisportsenior.pl, zamówić każdy posiadacz karty MultiSport typu „Pracownik”. Program dla seniorów zawiera kilkanaście aktywności oraz oferuje dostęp do ponad tysiąca obiektów sportowych.
Źródło: materiały prasowe Benefit Systems
