Polskie dzieci są zaliczane do najszybciej tyjących w Europie. Już co piąte z nich boryka się z nadwagą lub otyłością, stanowiąc grupę ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Naukę zdrowych nawyków żywieniowych i regularnej aktywności fizycznej należy rozpoczynać od najmłodszych lat, zwłaszcza w szkołach. I to właśnie do nich adresowane są wnioski raportu otwarcia polskiej wersji programu Cities Changing Diabetes (CCD). Zaprezentowano go podczas konferencji w Centrum Prasowym PAP.
W 2019 roku Polska, jako pierwszy kraj w Europie Środkowo-Wschodniej, dołączyła do światowego programu Cities Changing Diabetes (CCD). Jego celem jest zatrzymanie galopującej epidemii cukrzycy typu 2.
– Idea programu polega na opracowaniu dla ośrodków miejskich w każdym z państw w nim uczestniczących osobnej strategii działań, uwzględniającej ich specyfikę. Cel jest jednak zawsze ten sam: zahamowanie niebezpiecznego trendu przyrostu masy ciała ich mieszkańców, a w przyszłości – jego odwrócenie – tłumaczy dr n. ekon. Małgorzata Gałązka-Sobotka, kierownik projektu CCD w Polsce.
Działania profilaktyczne, edukacyjne i lecznicze w ramach tej inicjatywy koncentrują się na największych metropoliach. To właśnie w nich choroba zbiera największe żniwo. Program obejmuje już ponad 130 milionów osób w 41 miastach na całym świecie, takich jak: Szanghaj, Kopenhaga, Rzym, Huston czy Buenos Aires.
Globalny program
Otrzymanie zaproszenia do uczestnictwa w globalnym programie wiązało się z opracowaniem przez stronę polską raportu. Raport określa grupę docelową i zawiera zbiór rekomendowanych działań na najbliższe lata. W prace zaangażowało się grono kilkudziesięciu wybitnych ekspertów – lekarzy, naukowców, samorządowców, przedstawicieli administracji rządowej. Przedstawiony podczas konferencji prasowej w siedzibie PAP dokument pt. „Szkoła, gmina, system – partnerstwo przeciw epidemii otyłości i cukrzycy” stanowi efekt ich wielomiesięcznych prac i analiz.
– Zdecydowaliśmy się skoncentrować działania na środowisku polskich szkół – na dzieciach i młodzieży oraz towarzyszących im w rozwoju nauczycielach. Przeciętnie uczniowie spędzają w nich 41 godzin tygodniowo i to właśnie wtedy kształtują oni swoje postawy prozdrowotne. Także w rozmowach z pedagogami i poprzez obserwację ich postaw
– tłumaczyła dr Gałązka-Sobotka.
Przerażające wyniki raportu
Skala problemu przeraża.
Jak wynika z raportu, z nadwagą i otyłością zmaga się niemal 30 proc. ośmiolatków. To problem także około 20 proc. dzieci i młodzieży w wieku 10-16 lat. Istnieje poważne ryzyko, że wkraczając w dorosłość dołączą do ponad 2,5 mln osób cierpiących na cukrzycę (co 12 dorosły Polak).
Eksperci przypominają, że nie ma żadnej innej przewlekłej choroby o tak znaczącej liczbie powikłań i zaburzeń. Co najistotniejsze – ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. u osób otyłych jest zdecydowanie wyższe niż u osób szczupłych. Wraz ze wzrostem masy ciała rośnie też ryzyko jej rozwoju.
– Sytuację dodatkowo pogorszyła pandemia — znaczne ograniczenie naszej aktywności i >>bliskość lodówki<<. Podczas kolejnych lockdownów połowa Polaków przytyła średnio 6 kilogramów – informował prof. dr hab. n. med. Leszek Czupryniak, przedstawiciel Rady Naukowej CCD w Polsce.
– To dlatego walkę z nadwagą i otyłością prowadzącymi do cukrzycy rozpoczynamy w szkołach. Gdy pacjent trafia do lekarza, oznacza to właściwie naszą porażkę, bo pozostaje tylko łagodzić skutki nieuleczalnej choroby. Natomiast my chcemy zdusić ten problem w zarodku, aby dzisiejsze dzieciaki uniknęły kłopotów w przyszłości i umiały przekazywać odpowiednie wzorce następnym pokoleniom – dodał.
Obraz stylu życia uczniów
Obraz zdrowia i stylu życia polskich uczniów, zawarty w raporcie, odnosi się do różnorodnych czynników behawioralnych, generujących nadwagę i otyłość, a w konsekwencji przyczyniających się do rozwoju cukrzycy typu 2.
– Jaki obraz widzimy? Zapowiedź zdrowotnego dramatu. Polski nastolatek spędza biernie przed monitorem średnio 12 godzin dziennie. Tylko 17 proc. nastolatków jest umiarkowanie aktywnych fizycznie wg zaleceń WHO. Co więcej, 40 proc. młodzieży w wieku 10-17 lat regularnie dosładza potrawy i napoje. Tylko jeden na trzech nastolatków je warzywa i owoce w zalecanej ilości. Co piąty nastolatek ma już za sobą doświadczenie diet odchudzających, a aż 40% zgłasza powtarzające się dolegliwości psychosomatyczne – mówi Marta Pawłowska, redaktor prowadząca raportu „Szkoła, gmina, system – partnerstwo przeciw epidemii otyłości i cukrzycy”.
Autorzy raportu tłumaczą, że idea promocji zdrowego trybu życia w szkole musi mieć charakter kompleksowy i wielowymiarowy. Z opracowania wynika, że 20 proc. siódmoklasistów przychodzi na pierwszą lekcję bez śniadania. A dokładniej przyjeżdża. 61 proc. uczniów klas II i 43 proc. uczniów klas VII dociera do szkoły w sposób zmotoryzowany. Nie wystarczy więc usunąć ze sklepików szkolnych niezdrowych słodyczy. Należy zastanowić się nad wprowadzeniem nowego przedmiotu „Wiedza o zdrowiu” oraz nad sposobami na ciągłą edukację rodziców.
– Często w stronę dziecka rzuca się uwagę, że jego nadmierna masa ciała wynika z łakomstwa i lenistwa. Powody nadwagi i otyłości są jednak dużo głębsze, systemowe – często to brak odpowiedniej infrastruktury, wiedzy, a przede wszystkim – wzorców, jakie powinni dawać dorośli, czyli rodzice, opiekunowie i nauczyciele – zauważył dr hab. n. med. Michał Brzeziński z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Rekomendacje
W związku z tym rekomendacje zawarte w raporcie CCD stanowią zbiór postulatów, które, choć dotyczą placówek edukacyjnych, mają znacznie szerszy charakter. Znajdują się wśród nich m.in.:
- cykliczne warsztaty kreatywne dla nauczycieli, dzieci i opiekunów włączające społeczność szkolną do projektowania i wdrażania inicjatyw budujących kulturę zdrowia,
- stworzenie sieci poradni profilaktyki i leczenia otyłości dla dzieci,
- stworzenie zintegrowanego systemu informatycznego do gromadzenia informacji bilansowych dla rodziców i lekarzy POZ (przebudowa obecnego systemu bilansów),
- organizacja poradni profilaktyki i leczenia otyłości dla dzieci.
W realizację postulatów zawartych w raporcie zaangażowały się już dwa największe miasta w Polsce – Warszawa i Kraków, które na etapie opracowywania dokumentu przeprowadziły wśród ponad 4200 nauczycieli szkół podstawowych, podlegających władzom samorządowym, ankietę dotyczącą ich doświadczenia i wiedzy na temat cukrzycy.
Okazuje się, że większość pedagogów jest świadoma istnienia problemu i deklaruje chęć uczestnictwa w działaniach dedykowanych swoim podopiecznym. Władze obu miast koncentrują się obecnie na przygotowywaniu nowych projektów społecznych i edukacyjnych, mających na celu zahamowanie epidemii otyłości i cukrzycy wśród ich najmłodszych mieszkańców.
Zamiast nakazywać, lepiej zachęcać
Podsumowując konferencję, dr Małgorzata Gałązka-Sobotka podkreślała, że program CCD nie narzuca odgórnych rozwiązań, a raczej mobilizuje środowiska szkolne i całe społeczności do podjęcia się trudnego, lecz koniecznego zadania zmiany nawyków żywieniowych i trybu życia dzieci i młodzieży.
– Zamiast nakazywać, lepiej zachęcać. Wtedy osiąga się trwały, długofalowy efekt. Uczestniczymy w programie globalnym, ale działania prowadzimy jak najbardziej lokalnie
– oceniła kierownik projektu w Polsce.
Link do raportu: „Szkoła, gmina, system – partnerstwo przeciw epidemii otyłości i cukrzycy”
Źródło: opracowano na podstawie materiałów prasowych PAP
Fot. PAP/M. Kmieciński
