Aktywność fizyczna to jeden z najlepszych sposobów na utrzymanie dobrego stanu zdrowia i samopoczucia. Żaden lek czy kuracja nie jest w stanie zapobiec tylu dolegliwościom, co ruch.
dr Mark Stoutenberg
Wysiłek fizyczny jest równie, a w niektórych przypadkach nawet bardziej, skuteczny niż farmakoterapia w obniżaniu śmiertelności, wtórnej profilaktyce choroby wieńcowej, rehabilitacji poudarowej, leczeniu niewydolności serca oraz profilaktyce cukrzycy. Gdyby aktywność fizyczną sprzedawano w tabletkach, bez wątpienia byłaby najlepszym i najczęściej przepisywanym lekarstwem na świecie.
Nowe papierosy
W roku 2009 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała przełomowy raport, w którym stwierdzono, iż brak aktywności fizycznej to czwarty z kolei czynnik ryzyka śmiertelności, istotniejszy niż tradycyjnie wymieniane ryzyka, takie jak nadwaga i otyłość czy też wysokie stężenie cholesterolu we krwi. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi przez amerykańskich naukowców dla czasopisma The Lancet w 2012 r. brak aktywności fizycznej jest przyczyną od 6 do 10 proc. przypadków czterech głównych chorób niezakaźnych oraz jest odpowiedzialny za 9 proc. przedwczesnych zgonów na całym świecie, co jest wskaźnikiem na podobnym poziomie, jak bardziej ugruntowane czynniki ryzyka chorób układu krążenia, takie jak palenie czy otyłość. W związku z tymi wynikami brak aktywności fizycznej określony został przez organy zdrowia publicznego jako „nowe papierosy”, a ponadto podjęto wysiłki zmierzające do wskazania i uruchomienia strategii mającej na celu poprawę ogólnego poziomu aktywności fizycznej wśród ludności.
Ruch = lekarstwo
W ciągu ostatnich dziesięciu lat nastąpił wzrost świadomości społeczeństwa w tym zakresie – okazuje się, że każda minuta aktywności fizycznej ma istotne znaczenie dla naszego stanu zdrowia. Nawet pojedyncze przypadki aktywności fizycznej przyczyniają się do znacznej poprawy ciśnienia krwi, kontroli stężenia glukozy oraz wskaźników stanu zapalnego. Przytoczyć można przytłaczające dowody, że regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko zaistnienia chorób przewlekłych, a także rozwoju już istniejących dolegliwości. Regularny wysiłek fizyczny obniża ryzyko chorób układu krążenia, udaru, nadciśnienia, cukrzycy typu 2, jak również nowotworów piersi, trzonu macicy oraz jelita grubego. Co więcej, w kontekście toczonej ostatnimi laty walki z epidemią otyłości umiarkowane bądź intensywne ćwiczenia fizyczne doskonale zapobiegają nadmiernemu przybieraniu na wadze oraz stanowią kluczowy element programów odchudzania i utrzymania wagi.
Korzyści płynące z regularnej aktywności nie ograniczają się jednak wyłącznie do zdrowia fizycznego. Wysiłek fizyczny ma pozytywny wpływ na naszą psychikę: pozwala lepiej wypocząć podczas snu, wspomaga pamięć oraz umiejętności poznawcze. Regularny trening redukuje objawy oraz ryzyko depresji – nie tylko wśród osób ze zdiagnozowaną depresją kliniczną. Ponadto aktywność fizyczna pomaga uchronić się przed ostrymi i przewlekłymi stanami lękowymi. Wysiłek fizyczny ma często bardziej pozytywny wpływ na redukowanie objawów depresji niż konwencjonalne leczenie – a może być stosowany samodzielnie bądź w połączeniu z innymi formami terapii.
Aktywność fizyczna odgrywa niezwykle ważną rolę w utrzymywaniu optymalnego stanu zdrowia od najmłodszych lat po starość. Kobiety w ciąży dbające o wysiłek fizyczny unikają nadmiernego gwałtownego przyrostu wagi, są też mniej narażone na cukrzycę ciążową oraz na depresję poporodową. Udowodniono, że promowanie regularnego wysiłku fizycznego przynosi korzyści już u dzieci od 3. do 5. roku życia. Dzieci i nastolatki aktywne fizycznie wykazują dużo lepsze mierniki stanu zdrowia niż ich mniej aktywni rówieśnicy, co przejawia się między innymi stosowniejszym przyrostem masy ciała, mniejszym ryzykiem kardiometabolicznym oraz zdrowszymi kośćmi. Poziom aktywności fizycznej zwykle maleje wraz z wiekiem, przyczyniając się do zwiększonego ryzyka chorób niezakaźnych oraz umieralności. Ponadto poziom aktywności fizycznej jest jednym z najsilniejszych czynników prognostycznych niepełnosprawności ruchowej u osób starszych. Regularny trening obniża ryzyko upadków i urazów poupadkowych, a także spowalnia utratę sprawności fizycznej z powodu starzenia się. Dobroczynny wpływ aktywności fizycznej na zdrowie widać w jeszcze większym stopniu u osób niepełnosprawnych.
Ruch – wyzwanie XXI wieku
Nawet niewielki wzrost aktywności fizycznej na poziomie społeczeństwa ma olbrzymi wpływ na zdrowie publiczne. Nie ma wątpliwości, iż pożytki płynące z uprawiania wysiłku fizycznego – od lepszego samopoczucia po wzmożone zasoby energii i witalności w wykonywaniu codziennych czynności – dalece przewyższają jakiekolwiek związane z tym ryzyka. Fundamentalnym wyzwaniem w XXI wieku jest zmotywowanie ludzi, aby odeszli od kanapy, telewizora i komputera na korzyść bardziej aktywnego stylu życia. W istotnym stopniu przyczynić się do tego mógłby system opieki zdrowotnej oraz personel medyczny, poprzez promowanie różnych form aktywności fizycznej.
Od szpitali po kliniki i przychodnie pracownicy opieki zdrowotnej mają kontakt z dużą częścią społeczeństwa. Kontakt z pacjentem jest dla lekarzy, asystentów medycznych i pielęgniarek doskonałą okazją do promowania i do udzielania wskazówek na temat zdrowego stylu życia. Istnieją nawet kompleksowe strategie, jak łączyć ocenę stanu zdrowia pacjenta z promowaniem zdrowego stylu życia w ramach standardowej krótkiej wizyty u lekarza. Określenie poziomu aktywności pacjenta, porada, wypisanie recepty i odesłanie do dostępnych lokalnie zasobów społecznych – skoordynowany zespół medyczny może wszystkie te czynności wykonać w przeciągu kilku minut.
Dr Mark Stoutenberg
Specjalista zdrowia publicznego. Profesor nadzwyczajny oraz koordynator studiów podyplomowych na stopień magistra zdrowia publicznego w zakresie zapobiegania i kontroli chorób przewlekłych na Uniwersytecie Tennessee w Chattanoodze. Przeprowadził wiele badań klinicznych analizujących korzyści dla zdrowia płynące z aktywności fizycznej w różnych populacjach oraz promocję aktywnego trybu życia poprzez instytucje opieki zdrowotnej. Jest jednym z koordynatorów programu Exercise is Medicine.
Szczegóły kongresu i rejestracja – https://www.exerciseismedicine.org/poland/?l=10
