Dorośli Polacy są mniej aktywni fizycznie niż większość obywateli UE. Dużo rzadziej regularnie (raz w tygodniu lub częściej) uprawiają sport – 28% vs 40%, rzadziej podejmują również inne formy aktywności fizycznej (38% vs 44%). Rosną tłumy ludzi w ogóle nieuprawiających sportu i niepraktykujących żadnych form rekreacji fizycznej.
Około 60% Polaków deklaruje całkowity brak aktywności poza pracą (codziennymi obowiązkami) i potrzebami lokomocyjnymi, częściej są to mieszkańcy wsi (64%) niż miast (56%). Poziom aktywności silnie zależy od wykształcenia – nieaktywnych jest ponad 80% dorosłych z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym, a 36% – z wyższym. Niska aktywność fizyczna odpowiada za utratę 1,7% lat przeżytych w zdrowiu (DALY) – to wnioski z raportu “Sytuacja zdrowotna ludności Polski i jej uwarunkowania” przygotowanego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.
Według najnowszego Badania Globalnego Obciążenia Chorobami (Global
Burden of Disease Study 2017) niski poziom aktywności fizycznej odpowiada w Polsce za utratę 1,7% lat przeżytych w zdrowiu (DALY)2.
Wyniki badania Eurobarometr z 2017 roku wskazują, że zaledwie 7% mieszkańców UE w wieku powyżej 15 lat regularnie (5 razy w tygodniu lub częściej) uprawia sport lub ćwiczenia fizyczne, zaś 14% podejmuje inne rekreacyjne formy aktywności fizycznej (jazda na rowerze, taniec, prace ogrodnicze, itp.)12. Dość systematycznie (1-4 razy w tygodniu) ćwiczy 33%, a inne zajęcia ruchowe wykonuje 30%. Najbardziej aktywni są mieszkańcy Skandynawii, najmniej – Europy Południowej. Jednocześnie 46% mieszkańców UE nie ćwiczy w ogóle, a 35% nie podejmuje innych form aktywności fizycznej. Nawet na tym tle sytuacja Polski rysuje się niekorzystnie – regularnie ćwiczy 5% ludności, a dość systematycznie – 23%; inne formy aktywności regularnie podejmuje 9%, dość systematycznie – 29%. Aż 56% Polaków nie uprawia sportu w ogóle (jeden z najwyższych odsetków w krajach UE ), zaś 39% nigdy nie praktykuje innych form rekreacji fizycznej. Od poprzedniego badania przeprowadzonego
w 2013 roku obie te wartości wzrosły o 4 punkty procentowe.
Wyniki ankietowego badania stanu zdrowia przeprowadzonego przez NIZP-PZH jesienią 2018 wskazują, że żadnych form aktywności fizycznej poza związanymi z pracą i potrzebami lokomocyjnymi nie podejmuje 59% Polaków (57% mężczyzn i 61% kobiet). Poziom aktywności ruchowej silnie wiąże się z wykształceniem – w ogóle nie ćwiczy 81% osób z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym, 74% z zasadniczym
zawodowym, 53% ze średnim lub policealnym i 36% z wyższym. Różnice te
nie wynikają z odmiennej struktury wieku porównywanych grup i powiększają się po standaryzacji współczynników ze względu na wiek. Częściej nieaktywni są mieszkańcy wsi (64%) niż miast (56%), po standaryzacji współczynników różnica ta nieznacznie się pogłębia.
Polska na tle krajów Unii Europejskiej
Na rycinach 11.11 i 11.12 przedstawiono rozpowszechnienie wybranych czynników ryzyka w Polsce, państwach UE -28 oraz dla porównania Szwecji (kraju o dobrej polityce w zakresie zdrowia publicznego i ponadprzeciętnej w UE długości życia mieszkańców) na podstawie danych EUROSTAT -u za rok 2014.
Polska szczególnie wyraźnie odbiega od krajów UE pod względem aktywności fizycznej mieszkańców – jej całkowity brak (poza pracą zawodową) deklaruje w naszym kraju aż 55,2% mężczyzn i 61,9% kobiet, w krajach UE przeciętnie 44,9% oraz 52,4%, podczas gdy w Szwecji odsetki te wynoszą odpowiednio 24,6% oraz 24,2%. Niekorzystna jest również sytuacja pod względem palenia tytoniu, zwłaszcza wśród mężczyzn – codziennie pali 27,8% Polaków, 21,8% mieszkańców UE i tylko o 8,0% Szwedów, wśród kobiet odsetki te wynoszą odpowiednio 16,6%,
15,1%, 9,8%. Stosunkowo niskie są za to odsetki Polaków pijących alkohol raz w tygodniu lub częściej (24,9% mężczyzn i 8,4% kobiet), podczas gdy w krajach UE wynoszą one średnio 37,3% i 22,5%, a w Szwecji nawet 41,1% i 32,7%. Wyniki te w połączeniu z danymi o spożyciu wskazują, że wzorzec picia alkoholu w Polsce jest inny niż większości krajów UE – spożywamy alkohol rzadziej, ale w znacznie większych ilościach. Według danych EUROSTAT -u (2014) przynajmniej raz w miesiącu w Polsce upija się 23,5% mężczyzn, podczas gdy w Szwecji 22,2%, w krajach UE – 19,5%. Dla kobiet odsetki te wynoszą 7,0% (PL), 10,1% (SE ) i 9,7% (UE ).
Według tych samych danych rozpowszechnienie nadciśnienia, otyłości oraz
niskiego spożycia warzyw i owoców w Polsce jest zbliżone do przeciętnego w krajach UE , chociaż w porównaniu ze Szwecją sytuacja jest korzystniejsza jedynie pod względem niskiego spożycia warzyw i owoców wśród mężczyzn (39,4% vs 45,3%), ale dużo gorsza pod względem rozpowszechnienia otyłości mężczyzn (18,1% vs 12,9%) i nadciśnienia wśród osób obu płci (mężczyźni – 20,2% vs 15,1%, kobiety – 25,2% vs 17,3%).
Źródło: fragment syntezy raportu przygotowanego przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.
