Na programy prozdrowotne wydawane są niemałe pieniądze. Chodzi o to, by skłonić całe populacje do zmiany stylu życia na zdrowy, dzięki czemu zredukowane zostanie ryzyko chorób cywilizacyjnych. Problemem jest jednak wskazanie mierników oceny programów, tak by polityki sprzyjające zdrowiu były opłacalną inwestycją.
A mogą taką być, bo istnieje cała grupa chorób związanych ze stylem życia – otyłość, cukrzyca, nadciśnienie, hiperlipidemia, udary i zawały, niektóre choroby nowotworowe itp. Leczenie ich jest zdecydowanie droższe niż zapobieganie. Zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę dwa kluczowe obszary stylu życia w ogromnym stopniu wpływające na stan zdrowia: dietę i aktywność fizyczną.
Laikowi mogłoby się wydawać, że wystarczy przekazać wiedzę osobom z niezdrowymi nawykami (siedzącym trybem życia i nieprawidłową dietą) i stan zdrowia tych osób zacznie się poprawiać, bo wcielą rady w życie. Zmiana stylu życia zależy jednak od bardzo wielu zmiennych, m.in. poziomu wykształcenia, miejsca zamieszkania, statusu społecznego, dostępności zdrowych produktów itd. Programy i szerzej – polityki prozdrowotne muszą się zatem opierać na solidnej wiedzy o tym, co decyduje o zmianie, zaś instytucje przekazujące pieniądze na ich realizację muszą wiedzieć, jakimi wskaźnikami się posługiwać, by je oceniać.
PEN – programy prozdrowotne pod nadzorem
Właśnie zagadnieniem opracowania kluczowych wskaźników nadzoru zdrowotnego w kontekście diety oraz aktywności fizycznej zajęły się całe zespoły naukowców w ramach projektu „Efektywność polityk służących zmianie stylu życia – Sieć Ewaluacji Polityk” (The Policy Evaluation Network – PEN). Projekt prowadzony był przez 28 instytutów badawczych z siedmiu krajów europejskich i Nowej Zelandii. Zadaniem projektu była m.in. synchronizacja systemów nadzoru zdrowia publicznego w całej Europie w celu ograniczenia przypadków chorób przewlekłych oraz identyfikacja interwencji, które skutkują zmianą stylu życia z uwzględnieniem grup socjoekonomicznych.
W pracach dotyczących opracowania wskaźników nadzoru zdrowotnego brały udział m.in. dwie polskie badaczki z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu: prof. Katarzyna Wieczorowska-Tobis i dr hab. Agnieszka Neumann-Podczaska. Rezultaty analiz badaczy zostały opublikowane w cyklu publikacji naukowych na łamach The International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity oraz BMC Public Health.
W jednej z prac: „Health surveillance indicators for diet and physical activity: what is available in European data sets for policy evaluation?” autorzy opracowali katalog aż 139 wskaźników kluczowych nadzoru zdrowotnego dotyczących diety i aktywności fizycznej, przy czym 72 dotyczyło diety, a 67 – aktywności fizycznej.
– Nasz katalog jest źródłem informacji dla kluczowych interesariuszy na temat dostępnych w Europie wskaźników, które wykorzystuje się obecnie w celu ewaluacji polityk wpływających na dietę oraz siedzący tryb życia – czytamy w publikacji.
Badacze zastrzegają, że w ocenie danej interwencji konieczne jest uwzględnienie zarówno otoczenia i uwarunkowań socjoekonomicznych jej beneficjentów, jak i indywidualnych czynników determinujących ich wybory dietetyczne czy aktywność fizyczną.
Współpraca kluczowa
Naukowcy podkreślają, że zapobieganie chorobom cywilizacyjnym w postaci zmiany stylu życia całych populacji wymaga współpracy pomiędzy rządem centralnym, samorządami lokalnymi, środowiskiem naukowym, organizacjami pozarządowymi oraz prywatnymi przedsiębiorcami.
Realna ocena stanu zdrowia i uwarunkowań populacji, dla których projektowana jest konkretna polityka prozdrowotna, opracowanie jej z uwzględnieniem tych uwarunkowań oraz monitorowanie jej wdrażania na podstawie dostępnych wskaźników są tymi działaniami, które pozwalają wydawać środki na programy zdrowotne w formie inwestycji – w zdrowie tej populacji.
Źródło: Isobel Stanley, Agnieszka Neumann-Podczaska, Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Gert B M Mensink, Lina Garnica Rosas, Stefanie Do, Karim Abu Omar, Catherine Woods, Wolfgang Ahrens, Antje Hebestreit, Celine Murrin, the PEN Consortium, „Health surveillance indicators for diet and physical activity: what is available in European data sets for policy evaluation?”, European Journal of Public Health, Volume 32, Issue 4, August 2022, Pages 571–577, https://doi.org/10.1093/eurpub/ckac043.
Źródło: PAP
Fot. Emma Simpson/ Unsplash
