W latach 2017-2021 przeznaczono ponad 100 mln zł na sport akademicki. Wsparciem objęto 280 tys. studentów. Dodatkowo przeznaczono ponad 195 mln zł na rozwój akademickiej infrastruktury sportowej. Minister właściwy do spraw kultury fizycznej osiągnął większość planowanych celów i efektów programów. Jednak nie monitorował, czy Polska osiągnęła awans w klasyfikacji medalowej i punktowej na międzynarodowych zawodach. A to właśnie jest wymiernym efektem ponoszonych nakładów na sport akademicki.
Dopiero w trakcie kontroli, NIK ustaliła, że takiego awansu nie udało się osiągnąć, a nawet spadliśmy w rankingach. Ponadto minister nie zapewnił ewaluacji i monitorowania celu programu dotyczącego zwiększenia aktywności fizycznej studentów.
Zarówno minister właściwy do spraw kultury fizycznej, jak również minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, w badanym okresie realizowali programy oraz zadania, które gwarantowały stworzenie warunków do rozwoju sportu akademickiego. Chodzi w szczególności o programy:
- Program Sport Akademicki;
- program dotyczący szkoleń w Akademickich Centrach Szkolenia Sportowego (Program ACSS);
- program dotyczący przygotowania i udziału w uniwersjadach i Akademickich Mistrzostwach Świata (Program AMŚ);
- Program Rozwój Sportu Akademickiego;
- Projekt Narodowa Reprezentacja Akademicka.
W latach 2017-2021 (do końca marca) minister właściwy do spraw kultury fizycznej na programy i zadania upowszechniania sportu wśród studentów oraz programy szkolenia sportowego, przygotowania i udziału w zawodach sportowych wydatkował łącznie ponad 80 mln zł. Na rozwój akademickiej infrastruktury sportowej wydał ponad 87 mln zł. W efekcie realizacji programów popularyzujących uprawianie sportu wsparciem objęto blisko 253 tys. studentów z co najmniej 150 uczelni. W tym 181,5 tys. w Programie Sport Akademicki i 71,4 tys. w Programie Sport dla Wszystkich oraz 4 tys. studentów w programach szkolenia sportowego, przygotowania i udziału w zawodach sportowych (3,2 tys. w Programie ACSS i 0,8 tys. w Programie AMŚ).
Programy i zadania ministra właściwego do spraw kultury fizycznej w latach 2017-2021 (do 31 marca)
Efektem programów było zdobycie przez studentów w latach 2017-2020 łącznie 184 medali na Uniwersjadach Letnich i Zimowych oraz Akademickich Mistrzostwach Świata w konkurencjach olimpijskich. Zawodnicy należący do Akademickiego Związku Sportowego (AZS) wywalczyli 247 medali na zawodach mistrzowskich. NIK pozytywnie oceniła udział na Igrzyskach Olimpijskich w Tokio w 2021 r. zawodników uczestniczących w programie Akademickie Centra Szkolenia Sportowego. Na igrzyskach 14 zawodników zdobyło 18 medali w konkurencjach indywidualnych i drużynowych.
Z ustaleń kontroli wynika, że minister właściwy do spraw kultury fizycznej nie monitorował i nie dokonał oceny celu Programu Akademickie Centra Szkolenia Sportowego i Programu Akademickie Mistrzostwa Świata, tj. odpowiednio: awansu reprezentacji Polski w klasyfikacji medalowej i punktowej na międzynarodowych zawodach mistrzowskich w konkurencjach olimpijskich oraz awansu reprezentacji Polski w rankingach medalowych i punktacji w sportach objętych programem igrzysk olimpijskich. Dopiero w trakcie kontroli NIK ustaliła, że nie osiągnięto awansu w klasyfikacji medalowej. W latach 2017-2019 spadła liczba medali w Uniwersjadach Letnich i Zimowych oraz pozycja reprezentacji Polski w klasyfikacji medalowej – odpowiednio z 11 na 15 i z 12 na 16 miejsce. Awansu w klasyfikacji punktowej nie oceniano, ponieważ nie przyjęto metodologii liczenia punktów za zajęte w zawodach miejsca 1-8.
W badanym okresie minister właściwy do spraw kultury fizycznej oraz minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, we współpracy z uczelniami inicjowali działania w zakresie rozwijania dwutorowej kariery sportowej studentów. Chodziło o ułatwianie młodym zawodnikom łączenia kariery sportowej z nauką. Minister właściwy do spraw kultury fizycznej rozpoczął wdrażanie Programu team100, ogłoszono pilotażowy program „Super Trener” w 2020 r. oraz zapoczątkowano realizację „Projektu rozwoju kariery dwutorowej sportowców”. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki oraz uczelnie w ramach Projektu Narodowa Reprezentacja Akademicka umożliwili w 2020 roku 300 studentom-sportowcom kontynuację kariery sportowej dzięki dofinansowaniu ich indywidualnej organizacji studiów. Ponadto studenci osiągający wyniki sportowe otrzymywali stypendia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki oraz rektorów uczelni.
Minister nie zapewnił ewaluacji i monitorowania celu Programu Sport Akademicki. Dotyczył on zwiększenia aktywności fizycznej studentów, z zastosowaniem narzędzi skierowanych bezpośrednio do uczestników programu (np. ankiet ewaluacyjnych dla studentów). NIK zwraca także uwagę, że w trakcie realizacji tego programu w latach 2018-2020 od części studentów pobierano opłaty za udział w zawodach. Było to w sumie blisko 309 tys. zł. Środki te poszły na częściowe pokrycie kosztów organizacji tych imprez, choć nie można było pobierać jakichkolwiek opłat od uczestników. Najwyższa Izba Kontroli po zakończeniu kontroli wnioskowała do Ministra Sportu i Turystyki o dokonywanie ewaluacji celu ww. programu w zakresie zwiększenia aktywności fizycznej studentów (w szczególności poprzez narzędzia skierowane do studentów uczestniczących w programie) oraz o doprecyzowanie zapisów Programu Sport Akademicki, tak aby zapewniały one wykluczenie pobierania opłat od studentów uczestniczących w programie.
W latach 2017-2020 minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki wydatkował na inwestycje sportowe blisko 108 mln zł. Na programy, projekty i zadania badawcze, a także stypendia i nagrody wydano ponad 21 mln zł. Wsparciem zostało objętych ponad 22 tys. studentów.
Programy, projekty i zadania ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki w latach 2017-2020
Minister właściwy do spraw kultury fizycznej oraz minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki nie w pełni zrealizowali zawarte we wrześniu 2015 r. Porozumienie o współpracy na rzecz rozwoju sportu akademickiego. Określało ono zasady ich współpracy na rzecz rozwoju sportu akademickiego w latach 2015-2020. Ministrowie nie powołali wspólnie Rady Programowej. Jej zadaniem miała być koordynacja i monitorowanie realizacji Porozumienia, a także sporządzanie rocznych sprawozdań z jego realizacji. Nie powołano również Zespołu ds. Infrastruktury Sportu Akademickiego oraz nie opracowywano co pół roku listy obiektów infrastruktury sportowej o charakterze strategicznym dla instytucji szkolnictwa wyższego.
Akademicki Związek Sportowy oraz podlegające mu jednostki AZS na ogół prawidłowo realizowały ze środków publicznych zadania, osiągając zakładane w nich cele i efekty. Izba zwraca jednak uwagę, że nie wyznaczono kierunków i obszarów działań AZS. Nie wprowadzono także skutecznego mechanizmu weryfikacji liczby studentów, zawodników, trenerów, instruktorów, sekcji sportowych, pozwalającego na coroczne ich monitorowanie i ocenę. Ponadto, nie zawierano porozumień lub umów o współpracy z jednostkami AZS, które regulowałyby zobowiązania w zakresie wydatkowania i rozliczania dofinansowania z Programu Sport Akademicki.
Wnioski
do Ministra Sportu i Turystyki o:
- wzmocnienie nadzoru nad procesem oceny wniosków o dofinansowanie w ramach programów wspierających rozwój sportu akademickiego w zakresie rzetelnej oceny wniosków oraz według kryteriów oceny przyjętych w programach;
- dokonywanie ewaluacji celu Programu Sport Akademicki w zakresie zwiększenia aktywności fizycznej studentów, w szczególności poprzez narzędzia skierowane do studentów uczestniczących w programie;
- dokonywanie ewaluacji celów programu obejmującego szkolenie w Akademickich Centrach Szkolenia Sportowego oraz programu dotyczącego przygotowania i udziału zawodników w uniwersjadach i Akademickich Mistrzostwach Świata, w tym dokonania oceny zasadności przyjętych celów;
- doprecyzowanie zapisów Programu Sport Akademicki zapewniających wykluczenie pobierania opłat od studentów uczestniczących w programie.
do Ministra Edukacji i Nauki o:
rozważenie podjęcia działań w celu zwiększenia wsparcia dla projektów dotyczących sportu akademickiego, w tym upowszechnienia sportu wśród studentów i doktorantów, ich uczestnictwa w zawodach sportowych oraz promocji sportu w środowisku akademickim.
do Ministra Sportu i Turystyki oraz Minister Edukacji i Nauki o:
podjęcie wspólnych działań w celu określenia zasad stałej współpracy resortów w zakresie planowania i realizacji programów oraz zadań na rzecz wsparcia rozwoju sportu akademickiego, w tym potrzebnej akademickiej infrastruktury sportowej oraz wzajemnych działań w zakresie rozwijania dwutorowej kariery sportowej studentów, ułatwiających im łączenie kariery z nauką.
Źródło: materiały prasowe
Fot. Adi Goldstein/ Unsplash
