Europejski plan walki z rakiem ma za zadanie uchronić przed śmiercią z powodu raka 3 miliony Europejczyków. Różnice we wskaźniku przeżyć po leczeniu raka piersi między poszczególnymi krajami wynoszą 20 proc. Wskaźnik 5-letnich przeżyć w raku jelita grubego waha się od 49 proc. do 68 proc.
Wierzę, że wszyscy mamy takie samo prawo do zdrowia. Nie powinno mieć znaczenia, gdzie się urodziłeś ani gdzie mieszkasz. Ale wszyscy wiemy, że niestety, w Unii Europejskiej nadal tak nie jest. Obecnie aż 25 państw członkowskich prowadzi programy badań przesiewowych w kierunku raka piersi. To jest dobre! Ale tylko 20 państw wykonuje badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego. Chora na raka szyjki macicy mieszkająca w Rumunii jest 16 razy bardziej narażona na śmierć niż kobieta mieszkająca we Włoszech
– podkreślała Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej podczas jednej z konferencji.
Wyrównanie szans w walce z rakiem
Tłumaczyła, że Europejski Plan Walki z Rakiem ma dążyć do wyrównania tych szans oraz poprawić wskaźniki umieralności na raka. A statystyki nowotworowe rosną lawinowo. W 2020 r. w Unii Europejskiej raka wykryto u 2,7 mln osób, a 1,3 mln osób zmarło z tego powodu.
Specjaliści alarmują, że jeżeli nie podejmiemy zdecydowanych działań, liczba zachorowań na raka wzrośnie o 24 proc. do 2035 r. Oznacza to, że stanie się on główną przyczyną zgonów w UE.
Celem europejskiego Cancer Planu jest uratowanie 3 milionów Europejczyków do 2030 roku i wydaje się, że jest to plan realny – uważa prof. Jacek Jassem z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, członek komitetu doradczego powołanej przez Komisję Europejską Mission of Cancer.
Priorytety
Dla Komisji pod przewodnictwem Ursuli von der Leyen walka z nowotworami to jeden z priorytetów.
–Dla mnie to sprawa osobista. Kiedy miałam 13 lat, na raka zmarła moja o dwa lata młodsza siostra. Ale nie jest to wyjątkowe przeżycie, niemal każdy ma przyjaciela, kolegę lub krewnego, który przez to przeszedł. Wszyscy doświadczyli tego samego poczucia smutku i bezradności. Jednak jest coś, co możemy zrobić – indywidualnie i zbiorowo. Na szczeblu państw członkowskich i w ramach Unii Europejskiej. Dziś, w Światowy Dzień Walki z Rakiem, rozpoczynamy wspólną drogę, która doprowadzi do Europejskiego Planu Walki z Rakiem” – mówiła przewodnicząca KE 4 lutego 2020 roku – w dniu ogłoszenia Europejskiego Cancer Planu.
Walka z rakiem – Unia jednoczy siły
Poszczególne kraje europejskie mają swoje narodowe programy walki z rakiem, ale poprzedni wspólny europejski plan opracowano 30 lat temu. Ursula von der Leyen zwróciła uwagę, że „tymczasem świat się zmienił, Europa się zmieniła, a liczba problemów niestety rośnie”.
Kraje członkowskie realizują swoje narodowe plany walki z rakiem, ale jeśli chcemy osiągnąć efekt w skali globalnej, musimy działać razem. Są sprawy, które wymagają wspólnych działań, jak na przykład badania naukowe czy zmniejszenie narażenia środowiskowego – nie uda się tego osiągnąć wyłącznie na poziomie jednego kraju – tłumaczy prof. Jacek Jassem.
Po co narodowe plany, gdy mamy już europejski?
Są konieczne ponieważ uwzględniają lokalne prawo, sytuację ekonomiczną, uwarunkowania kulturowe, sytuację epidemiologiczną i tak dalej. Pomiędzy poszczególnymi krajami są przecież różnice, np. w systemie ubezpieczeń. Nie da się tego ujednolicić, bo zależy to od wielu uwarunkowań. Działania ma szczeblu krajowym i europejskim mają się nawzajem uzupełniać, tylko wtedy uda się osiągnąć prawdziwy efekt. Na przykład mówiąc o szkodliwości papierosów możemy sugerować ograniczenie palenia tytoniu poprzez różne działania, np. zwiększenie akcyzy.
Ale trudno, żeby Europejski Cancer Plan narzucał poszczególnym państwom konkretne rozwiązania. Każdy musi przeprowadzić takie zmiany we własnym zakresie, zgodnie ze swoimi regulacjami. Europejski plan może zawierać tylko ogólne zalecenia, np. w jakim czasie powinno się osiągnąć jakiś efekt – tłumaczy ekspert. Aby to się udało, narodowe programy muszą uwzględniać ogólne zasady ujęte w Europejskim Cancer Planie.
Zresztą to są rozsądne, uniwersalne zasady, tam nie ma rzeczy egzotycznych – zaznacza prof. Jassem.
Jakie to są zasady?
Plan walki z rakiem obejmuje cztery kluczowe obszary działania.
- Zapobieganie – poprzez działania ukierunkowane na kluczowe czynniki ryzyka, takie jak tytoń (celem jest, aby do 2040 r. mniej niż 5 proc. populacji używało tytoniu), spożycie alkoholu, zanieczyszczenie środowiska i rakotwórcze substancje. Dodatkowo kampania „HealthyLifestyle4All” będzie promować zdrową dietę i aktywność fizyczną. Aby zapobiegać nowotworom wywołanym przez infekcje, plan walki z rakiem przewiduje zaszczepienie przeciwko HPV co najmniej 90 proc. docelowej populacji dziewcząt w UE oraz znaczne zwiększenie szczepień chłopców do 2030 r.
- Wczesne wykrywanie raka poprzez poprawę dostępu, jakości i diagnostyki oraz wspieranie państw członkowskich w tym, aby 90 proc. populacji UE, która kwalifikuje się do badań przesiewowych w kierunku raka piersi, szyjki macicy i jelita grubego, poddano do 2025 r. badaniom przesiewowym.
- Zwiększenie skuteczności rozpoznawania i leczenia nowotworów poprzez lepiej zintegrowaną i kompleksową opiekę onkologiczną oraz wyrównywanie dostępu do wysokiej jakości opieki i leków. Do 2030 r. 90 proc. pacjentów powinno mieć dostęp do krajowych kompleksowych ośrodków onkologicznych połączonych nową siecią UE. Ponadto do końca 2021 r. zostanie uruchomiona nowa inicjatywa „Diagnostyka i leczenie raka dla wszystkich”. Ma ona pomóc w poprawie dostępu do innowacyjnej diagnostyki i leczenia raka. Z kolei europejska inicjatywa „Zrozumieć nowotwory” (UNCAN.eu) pomoże m.in. zidentyfikować osoby z wysokim ryzykiem zachorowania na najczęstsze nowotwory.
- Poprawa jakości życia pacjentów i osób, które przeżyły raka, w tym rehabilitacja, postępowanie w przypadku nawrotu lub rozsiewu nowotworu oraz środki wspierające integrację społeczną i reintegrację w miejscu pracy. Zostanie uruchomiona inicjatywa „Lepsze życie dla chorych na raka”. Skupi się ona na opiece pooperacyjnej i rehabilitacji, opiece kontrolnej oraz wspierającej integrację społeczną i reintegrację w miejscu pracy.
- Szczególny nacisk zostanie też położony na nowotwory wieku dziecięcego, poprzez uruchomienie „Inicjatywy na rzecz pomocy dzieciom chorym na nowotwory”, która ma zapewnić dostęp do szybkiego i optymalnego wykrywania, rozpoznawania, leczenia i opieki. Z kolei aby zidentyfikować trendy, dysproporcje i nierówności pomiędzy państwami członkowskimi i regionami, w 2021 r. zostanie utworzony rejestr nierówności nowotworowych.
Na realizowanie tych celów przeznaczono łącznie 4 mld euro. Ale to nie wszystko.
Źródło: na podstawie materiałów prasowych Serwis Zdrowie/PAP
Fot: EU
